WYNIKI BADAŃ GRUNTU W TRZEBINI

Spółka Restrukturyzacji Kopalń S.A. w Bytomiu zaprezentowała wyniki zleconych przez siebie badań gruntu w Trzebini, przeprowadzonych przez Stowarzyszenie Naukowe im. Stanisława Staszica. Spotkanie otwarte z udziałem Zarządu i przedstawicieli SRK S.A., ekspertów z dziedzin górnictwa, geologii, hydrogeologii itp., władz miasta oraz mieszkańców odbyło się w Domu Kultury „Sokół” w Trzebini.

Z uwagi na nasilenie się zjawisk powstawania deformacji nieciągłych tj. zapadlisk - poza bezzwłocznym podjęciem działań zabezpieczających, w celu zapewnienia najwyższego poziomu bezpieczeństwa mieszkańców Trzebini Zarząd SRK S.A. podjął decyzję o konieczności wykonania niezbędnych badań geofizycznych i prac wiertniczych. Miały one  na celu określenie obszarów zagrożonych powstawaniem deformacji nieciągłych spowodowanych płytką eksploatacją górniczą, zlokalizowaną w byłym obszarze górniczym KWK „Siersza”
oraz określenie sposobu likwidacji zagrożeń. W związku z tym we wrześniu 2022 roku zawarto umowę na realizację ww. zakresu prac. Umowa przewiduje realizację zadania w 3 etapach:

1. Wykonanie pomiarów geofizycznych wraz ze sprawozdaniem (przedmiot spotkania)
2. Wykonanie prac wiertniczych wraz ze sprawozdaniem
3. Łączna interpretacja wyników badań oraz korelacja pomiędzy metodami badawczymi. Przedstawienie wariantowej technologii zabezpieczenia i uzdatnienia terenu. Opracowanie dokumentacji projektowej.

Powierzchnia obszaru górniczego Siersza wynosiła 40,2 km². Tereny zagrożone powstawaniem deformacji nieciągłych znajdują się na obszarze 279,2 ha, natomiast tereny potencjalnie zagrożone usytuowane są na 28,7 ha. W przeprowadzonych badaniach skupiono się w szczególności na terenach zurbanizowanych, z których mieszkańcy korzystają najczęściej. Zakres badań wykonanych georadarem spektralnym wyniósł 42,7 km na obszarze ~80 hektarów. Pierwotnie obszar ten miał wynosić około 8 hektarów, uwzględniając rejon cmentarza parafialnego oraz ROD Gaj. Z uwagi na powstawanie kolejnych zapadlisk oraz w trosce o bezpieczeństwo mieszkańców Trzebini Zarząd SRK S.A. podjął decyzję o rozszerzeniu obszaru objętego badaniami m.in. o Osiedle Gaj, stadion sportowy, a także rejon ulic Grunwaldzkiej i Górniczej. Ponadto przeprowadzono badania mikrograwimetryczne w rejonie powstawania zapadlisk na obszarze 15,3 ha terenu, stosując 1636 punktów pomiarowych.

Wyniki badań wykazały, że w strefie największego zagrożenia znajdują się obszary objęte płytką eksploatacją górniczą, tj. m.in. cmentarz parafialny, ROD Gaj oraz stadion sportowy. W tych rejonach planuje się bezzwłoczne podjęcie działań zabezpieczających. Na Osiedlu Gaj nie stwierdzono anomalii, które potwierdzałyby jednoznacznie możliwość powstania zapadlisk. Jednakże podjęto decyzję o wykonaniu dodatkowych badań
w postaci trzech otworów badawczych. Należy podkreślić, że na terenie Osiedla Gaj nie była prowadzona płytka eksploatacja, a obszar zagrożony powstawaniem deformacji znajduje się w pewnej odległości od linii zabudowań wielorodzinnych.

DALSZE DZIAŁANIA

W oparciu o otrzymane wyniki badań eksperci wytypowali 11 obszarów, które powinny zostać przeznaczone do uzdatnienia gruntu. 3 z wytypowanych obszarów zlokalizowane są w rejonie, gdzie zlecono już prace uzdatniające podłoże (ul. Górnicza 3 i 5). Pozostały wytypowany obszar - 8 lokalizacji,  stanowi łączną powierzchnię 4,7 ha.

W pierwszej kolejności działaniami objęty powinien zostać cmentarz parafialny (1,15 ha). SRK S.A. zadeklarowała, że bezzwłocznie podejmie działania zmierzające do rozpoczęcia prac uzdatniających. W tym celu spółka liczy na współpracę zarządców i właścicieli nieruchomości. Do czasu wykonania prac na terenie cmentarza parafialnego SRK S.A. podejmie rozmowy z Parafią, które będą zmierzały do wdrożenia rekomendowanego przez spółkę ograniczenia ruchu ludzi do niezbędnego minimum. Ponadto, SRK S.A. podejmie rozmowy z Zarządem Rodzinnego Ogrodu Działkowego „Gaj”, aby wyłączyć jego południową część z użytkowania, a w dalszej kolejności o ewentualnym uzdatnianiu tego terenu. Pozostałe obszary, z uwagi na brak zabudowań zostaną czasowo wyłączone z użytkowania.

W rejonie ul. Sportowej (Trentowiec) badania wykazały pewne anomalie, stąd wykonane zostaną badania geotechniczne gruntu i następnie, w razie konieczności, zostanie przeprowadzone uzdatnianie terenu. Dodatkowo na podstawie przeprowadzonych analiz wytypowano również tereny do przeprowadzenia dalszych badań:

- południowa część ulicy Górniczej (ok. 4,3 ha) - zlecone zostaną badania geotechniczne wraz z ewentualnym uzdatnianiem terenu

- rejon ul. 22 stycznia/Odkrywkowa/Dembowskiego - zlecone zostaną badania geotechniczne wraz
z ewentualnym uzdatnianiem terenu

PIERWSZE PRACE JUŻ TRWAJĄ

Na podstawie wstępnych analiz i wynikających z nich rekomendacji Zarząd SRK S.A. podjął decyzję o uzdatnieniu terenu w dwóch obszarach Trzebini, gdzie wystąpiły zapadliska:

1. Sąsiedztwo Osiedla Gaj w pobliżu garaży i terenów leśnych (0,9 ha)
2. Rejon ulicy Górniczej 3 i 5 (0,5 ha)

17 stycznia br. spółka zawarła w tym zakresie umowy z dwoma Wykonawcami, specjalizującymi się w tego typu pracach. Dotychczas Wykonawcy opracowali dokumentacje techniczne i wykonali pierwsze prace terenowe,
tj. otwór badawczy w rejonie ul. Górniczej oraz badania geofizyczne w sąsiedztwie Osiedla Gaj. Na najbliższe dni przewidziany jest transport i montaż węzłów technologicznych do wytwarzania i podawania mieszaniny podsadzkowej.

LIKWIDACJA KOPALNI I POWSTAWANIE ZAPADLISK

KWK „Siersza” w Trzebini, zgodnie z uchwałą Zarządu Nadwiślańskiej Spółki Węglowej S.A. została postawiona
w stan likwidacji z dniem 31 października 1999 roku NSW S.A. opracowała Program likwidacji KWK „Siersza"
na lata 1999-2001, który został zaakceptowany kierunkowo przez ówczesnego Ministra Gospodarki i zakładał całkowitą likwidację kopalni przez jej zatopienie. Na podstawie programu likwidacji został sporządzony plan ruchu likwidowanego zakładu górniczego. Plan ten został zatwierdzony decyzjami dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego w Krakowie. Spółka Restrukturyzacji Kopalń S.A. na mocy umowy zawartej dnia 1.06.2001 roku
z Nadwiślańską Spółką Węglową S.A. nabyła postawioną w stan likwidacji KWK „Siersza”, a wraz z nią wszelką dokumentację likwidacyjną, decyzje i oceny oddziaływania likwidowanego zakładu górniczego na środowisko, nieruchomości i ruchomości, a także prawa i obowiązki wynikające z zawartych umów oraz wynikające ze szkód górniczych, z ograniczeniem do szkód objętych planem ruchu likwidowanego zakładu oraz rocznym planem likwidacji KWK Siersza na 2001 rok. SRK S.A. od samego początku w pełni wywiązuje się z nałożonych na nią zadań.

Po zakończeniu prac likwidacyjnych, zjawiska powstawania deformacji nieciągłych występowały sporadycznie. Nasilenie zaczęło mieć miejsce w połowie 2021 roku. W opinii ekspertów związane jest to z trwającym od ponad 20 lat zatapianiem wyrobisk pogórniczych, litologii utworów budujących nadkład złoża (czwartorzęd) w postaci piasków, żwirów i glin, a także opadów atmosferycznych migrujących w głąb górotworu. Obecnie trwa  końcowy proces zatapiania górotworu w obszarze byłej KWK „Siersza”. Ponadto teren byłego obszaru górniczego Siersza jest historycznie  naruszony trwającą od dziesięcioleci eksploatacją kopalin, w tym występujące liczne biedaszyby. W tym obszarze nakładają się wpływy kopalń, które już w na początku XIX wieku prowadziły płytką eksploatację, takich jak "Albrecht", "Izabella", "Zofia" i "Elżbieta". Lokalizacja płytkiej eksploatacji nie została dokładnie zewidencjonowana, dlatego tak trudno obecnie przewidzieć możliwość powstawania zapadlisk.  Należy zaznaczyć, że zapadliska  występowały na tym obszarze już w czasie eksploatacji górniczej z częstotliwością nawet kilkudziesięciu podobnych zjawisk rocznie. Są one nagłe i niespodziewane. Eksperci podkreślają, że nie jest możliwe określenie dokładnego czasu i miejsca powstania zapadlisk, gdyż świat nauki nie dysponuje taką metodą. Z danych SRK S.A. wynika, że w okresie od sierpnia 2021 roku do 10 lutego 2023 roku na terenie Trzebini wystąpiły 24 zapadliska, w tym jedno, które uległo reaktywacji.

ODWODNIENIE TRZEBINI

W związku z prowadzonym comiesięcznym monitoringiem wpływu zatapiania kopalni Siersza na środowisko SRK S.A. od końca 2020 roku przygotowuje projekt odwodnienia Koziego Brodu, gdyż przez podnoszący się poziom wód, związany z zatapianiem byłej KWK Siersza, może w perspektywie 2 lat spowodować wystąpienie podtopień w tym rejonie. Umowę na opracowanie projektu odwodnienia spółka podpisała z wykonawcą 30 sierpnia 2021 roku, a więc na dzień przed powstaniem zapadliska na terenie Rodzinnych Ogródków Działkowych „Gaj”
(31 sierpnia 2021 roku). Z uwagi na brak zgody blisko 80 właścicieli prywatnych działek na przeprowadzenie prac, Zarząd Spółki Restrukturyzacji Kopalń S.A. wystąpił do Wojewody Małopolskiego z prośbą o pomoc w podjęciu
w tej sprawie stosownych kroków prawnych i wdrożeniu przepisów na mocy specustawy przeciwpowodziowej.